Βιβλία σε πρώτο πρόσωπο: «Πόθεν και πότε οι Έλληνες;»

Μία από τις πιο ωραίες πρωτοβουλίες των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (ΠΕΚ) είναι η σειρά διαδικτυακών βίντεο με τίτλο «Βιβλία σε πρώτο πρόσωπο», η οποία είναι διαθέσιμη στο κανάλι των ΠΕΚ στο YouTube. Στα βίντεο αυτά το αναγνωστικό κοινό έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει τα βιβλία μέσα από τα λόγια των ίδιων τους των συγγραφέων. Στο πλαίσιο της εξαιρετικής αυτής σειράς ο γράφων είχε την ευκαιρία να πραγματοποιήσει μια σύντομη παρουσίαση του βιβλίου «Πόθεν και Πότε οι Έλληνες;», κάνοντας αναφορά στους στόχους, στο περιεχόμενο και στην επιστημονική και συγγραφική φιλοσοφία του. Θα ήθελα και από αυτή τη θέση να εκφράσω τις θερμότερες ευχαριστίες μου στις ΠΕΚ για την πρόσκληση και τη φιλοξενία.

«Ελληνισμός και οικουμένη» (Δημόσια συζήτηση, Πολεμικό Μουσείο, 25/05/2022)

Στις 25 Μαΐου 2022 πραγματοποιήθηκε στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών δημόσια συζήτηση με τίτλο «Ελληνισμός και οικουμένη. Από τον Αλέξανδρο στον Αδριανό και από τον Αδριανό στο σήμερα». Η εκδήλωση διοργανώθηκε με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Άγγελου Χανιώτη, καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας στο Institute for Advanced Study του Πρίνστον, Η εποχή των κατακτήσεων. Ο ελληνικός κόσμος από τον Αλέξανδρο στον Αδριανό, 336 π.Χ. – 138 μ.Χ. (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2021). Στη συζήτηση, πέραν του ίδιου του συγγραφέα, συμμετείχαν η Σοφία Ανεζίρη (Αναπληρώτρια καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, ΕΚΠΑ), ο Κώστας Μπουραζέλης (Ομότιμος καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας, τ. Αντιπρύτανης, ΕΚΠΑ), ο Γιάννης Μυλωνόπουλος (Αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Columbia) και ο γράφων.

Θα ήθελα και από αυτή τη θέση να εκφράσω τις πιο εγκάρδιες ευχαριστίες μου στον καθηγητή κ. Άγγελο Χανιώτη και στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης για την άκρως τιμητική πρόσκληση να συμμετάσχω στην σημαντική αυτή εκδήλωση, με αφορμή την έκδοση στην ελληνική γλώσσα ενός βιβλίου, που συνιστά ορόσημο για τη μελέτη και κατανόηση της μακράς ελληνιστικής περιόδου. Προσφυώς, η εκδήλωση δεν είχε τη μορφή μιας τυπικής παρουσίασης βιβλίου, αλλά μιας ευρύτερης, ανοιχτής συζήτησης επί των πολλών σημαντικών ζητημάτων που θέτει η μελέτη της μακράς ελληνιστικής περιόδου για τη μελέτη της ιστορίας, της κοινωνίας και του πολιτισμού εν γένει. Στο πλαίσιο αυτό ο γράφων είχε την ευκαιρία να αναπτύξει ορισμένες σκέψεις σχετικά με το πώς ο ελληνιστικός κόσμος θέτει σε αμφισβήτηση αρκετές παγιωμένες αντιλήψεις περί ελληνικής ταυτότητας. Οι αντιλήψεις αυτές αποτελούν κομμάτι των δύο κυρίαρχων «παραδειγμάτων» ή τρόπων, με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε συνήθως διάφορες όψεις της ελληνικότητας: του κλασικισμού και του ρομαντισμού. Σε αδρές γραμμές εκτέθηκε το πώς και το γιατί ο ελληνιστικός οικουμενισμός μπορεί να καταστεί μια εναλλακτική προσέγγιση για τη μελέτη των ελληνικών ταυτοτήτων σε διαχρονικό επίπεδο. Το βίντεο της εκδήλωσης που παρατίθεται πιο κάτω είναι διαθέσιμο στο κανάλι των ΠΕΚ στο YouTube. Στο 53:43-1:08:30 βρίσκεται η παρέμβαση του γράφοντος.

«Προς Εκκλησιασμόν»: Μια συνέντευξη με τον Παναγιώτη Ανδριόπουλο

Το Σάββατο 9 Απριλίου 2022 βρεθήκαμε στον φιλόξενο Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού Αθηνών, προσκεκλημένοι της διαδικτυακής εκπομπής «Προς Εκκλησιασμόν», την οποία επιμελείται και παρουσιάζει ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος, παλιός και αγαπητός φίλος, θεολόγος, μουσικολόγος, εκπαιδευτικός και διαχειριστής των ιστοτόπων Ιδιωτική Οδός και Φως Φαναρίου. Στην εξαιρετική αυτή διαδικτυακή εκπομπή έχει ήδη φιλοξενηθεί ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων του βιβλίου, της τέχνης και του πολιτισμού, προκειμένου να μιλήσει για ζητήματα που υπερβαίνουν σαφώς το αμιγώς εκκλησιαστικό πλαίσιο. Πρόκειται για ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα εξωστρέφειας και πνευματικής ευρύτητας, για το οποίο αξίζουν συγχαρητήρια στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού και στον πατέρα Μιχαήλ Σταθάκη.

Στην εφ’ όλης της ύλης συζήτησή μας με τον Π. Ανδριόπουλο είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για πολλές πτυχές του ως τώρα έργου του γράφοντος, παλαιότερες και νεώτερες, μεταξύ αυτών και για το νέο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου «ΠΝΥΚΑ: Πολιτική Ιστορία, Θεωρία και Πράξη», καθώς και για τον νεοεκδοθέντα συλλογικό τόμο «Τὸ μυστή­ριον τοῦ μέλλο­ντος ἡμῶν»: Ελλάδα και Κύπρος στον τρίτο αιώνα από την Επανάσταση του 1821. Θα ήθελα και από αυτή τη θέση να ευχαριστήσω θερμότατα τον Π. Ανδριόπουλο για την πρόσκληση να συναντηθούμε ξανά μετά από καιρό, και δη «Προς Εκκλησιασμόν», στο πλαίσιο του οποίου είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε μια ιδιαίτερα ουσιαστική συζήτηση λίγο πριν την έναρξη της φετινής Μεγάλης Εβδομάδος. Ακολουθεί το βίντεο της εκπομπής.

«Τὸ μυστή­ριον τοῦ μέλλο­ντος ἡμῶν»: Ελλάδα και Κύπρος στον τρίτο αιώνα από την Επανάσταση του 1821

ΜΠΣ «ΠΝΥΚΑ»: Κύκλος δημόσιων τηλεδιαλέξεων για τις ελληνοτουρκικές διαφορές (όλα τα βίντεο)

Σε μια περίοδο κρίσιμων εξελίξεων και επικίνδυνων εντάσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, το Μεταπτυ­χιακό Πρόγραμμα Σπουδών «ΠΝΥΚΑ: Πολιτική Ιστορία, Θεωρία και Πράξη» του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου διοργάνωσε κατά το χειμερινό εξάμηνο 2020-2021 κύκλο τεσσάρων δημόσιων τηλεδιαλέξεων με τίτλο: «Οι ελληνοτουρκικές διαφορές σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο: παρελθόν, παρόν και μέλλον». Υλοποιώντας την προγραμματική του δέσμευση να λειτουργήσει ως ένα διεπιστημονικό σχολείο πολιτικής, που απευθύνεται όχι μόνο στους φοιτητές του, αλλά σε όλους τους ενεργούς και ενδιαφερόμενους πολίτες, το μεταπτυχιακό της ΠΝΥΚΑΣ αξιοποίησε και αυτή τη φορά τα εργαλεία και τις δυνατότητες της ψηφιακής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με στόχο την εξοικείωση ενός ευρύτερου κοινού με τις ιδιαιτερότητες των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Χάρη στις εξαιρετικές διαλέξεις και τη θεματική στόχευση των προσκεκλημένων ομιλητών, ο κύκλος προσέλαβε τη μορφή ενός διεπιστημονικού εγχειριδίου για τις ελληνοτουρκικές διαφορές, προσφέροντας μια άρτια επισκόπηση ενός πλήθους δεδομένων από τη σκοπιά της ιστορίας, της νομικής και των διεθνών σχέσεων.

Ο κύκλος ξεκίνησε την Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 2020 με την διάλεξη του Ανδρέα Κάρυου (ΣΕΠ Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου) που είχε τίτλο Η Ελλάδα, η Τουρκία και το Αιγαίο: οι τρεις ελληνοτουρκικές κρίσεις (1976, 1987, 1996) [βίντεο]. Στην διάλεξη αυτή ο ομιλητής ανέδειξε εξαιρετικά την μακρά ιστορία των ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης στο Αιγαίο για τους ενεργειακούς πόρους, καθώς και την παρόμοια μορφή που έχουν προσλάβει κατά καιρούς τα επεισόδια κλιμάκωσης της έντασης μεταξύ των δύο χωρών.

Η δεύτερη τηλεδιάλεξη πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2020 από τον Νικόλα Ιωαννίδη (Διδάσκοντα στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας) με τίτλο Νομική ανάλυ­ση της ελληνοτουρκικής διένεξης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο [βίντεο]. Στην εισήγησή του αυτή ο ομιλητής προσέφερε καταρχάς μια εμπεριστατωμένη και εύληπτη επεξήγηση όλων των νομικών εννοιών που κυριαρχούν στην επικαιρότητα των τελευταίων μηνών (π.χ. χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ). Περαιτέρω, ανέλυσε με πνεύμα αντικειμενικότητας τόσο τα δυνατά όσο και τα τρωτά σημεία της ελληνικής επιχειρηματολογίας, αναδεικνύοντας τον ιδιαίτερα σύνθετο νομικό χαρακτήρα της εν λόγω διακρατικής διένεξης.

Στην τρίτη τηλεδιάλεξη, την Τετάρτη 2 Δεκεμβρίου 2020, ο Μιχάλης Κοντός (Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας) ανέπτυξε το θέμα Τουρκική εξαναγκαστική διπλωματία έναντι Κύ­πρου και Ελλάδας: δυνατότητες, περιορισμοί και διαφορετικά πλαίσια ανάπτυξης [βίντεο]. Με ιδιαίτερη ενάργεια ο ομιλητής ανέλυσε την έννοια της εξαναγκαστικής διπλωματίας στις διεθνείς σχέσεις, καθώς και τον τρόπο, με τον οποίο αυτή ασκείται από την Τουρκία έναντι της Κύπρου και της Ελλάδας. Εξαιρετικά διαφωτιστική ως προς αυτό ήταν η σύγκριση της τουρκικής αντίδρασης και στρατηγικής στην περίπτωση του κυπριακού γεωτρητικού προγράμματος (2011-2020) και στην παλαιότερη περίπτωση της κρίσης των πυραύλων S-300 (1996-1998).

Ο κύκλος ολοκληρώθηκε την Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου 2020 με την τέταρτη και τελευταία τηλεδιάλεξη. Προσκεκλημένος της ΠΝΥΚΑΣ ήταν αυτή τη φορά ο Κωνσταντίνος Φίλης (Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Πάντειο Πανεπι­στήμιο), ο οποίος ανέπτυξε το θέμα Η Ερντογανική Τουρκία στο μεταίχμιο [βίντεο]. Η τελευταία αυτή εκδήλωση είχε τη μορφή περισσότερο μιας ανοιχτής, σχεδόν δίωρης συζήτησης εφ’ όλης της ύλης των ελληνοτουρκικών σχέσεων ανάμεσα στον ομιλητή και στους συμμετέχοντες. Χωρίς να αφήσει κανένα ερώτημα αναπάντητο, ο ομιλητής προσέφερε μια πολυδιάστατη ανάλυση όλων των παραμέτρων της τρέχουσας ελληνοτουρκικής κρίσης. Μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η αναφορά του στον μη αντιπροσωπευτικό τρόπο που εκλαμβάνουν την πραγματική ισχύ της Τουρκίας οι ίδιοι οι Τούρκοι, αλλά και οι Έλληνες, καθώς και η κριτική του στην επικέντρωση πτυχών της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, αλλά και της δημόσιας συζήτησης στη λογική των κυρώσεων κατά της Τουρκίας.

Ο σημαντικός αυτός κύκλος τηλεδιαλέξεων δεν θα είχε ποτέ πραγματοποιηθεί χωρίς την πολύτιμη συμβολή του συναδέλφου Ανδρέα Κάρυου, τον οποίο θα ήθελα και από αυτή τη θέση να ευχαριστήσω θερμά. Εξαιρετική, όπως πάντα, ήταν επίσης η στήριξη που προσέφερε με τις πολύπλευρες δεξιότητες και τον επαγγελματισμό της η Ερατώ-Ιωάννα Σαρρή της Μονάδας Διεθνούς Συνεργασίας, Ανάπτυξης και Επικοινωνίας του ΑΠΚΥ. Τις πιο θερμές ευχαριστίες οφείλουμε φυσικά στους τέσσερις ομιλητές του κύκλου, για την προθυμία, με την οποία ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας και για τις εξαίρετες διαλέξεις τους. Τέλος, θα θέλαμε να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας σε όλους τους συμμετέχοντες στις τηλεδιαλέξεις του κύκλου από την Κύπρο, την Ελλάδα και το εξωτερικό όχι μόνο για την αθρόα τηλε-παρουσία τους, τα ουσιαστικά σχόλια και ερωτήματά τους, αλλά κυρίως για το ότι εξαρχής αγκάλιασαν με τον πιο ζεστό τρόπο αυτή την πρωτοβουλία, δίνοντάς μας το έναυσμα και τη δύναμη για να συνεχίσουμε και με άλλες ανάλογες δράσεις στο μέλλον. Όλα τα βίντεο των τεσσάρων τηλεδιαλέξεων είναι διαθέσιμα και ως playlist στο κανάλι του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου στο YouTube.

Οι Κύπριοι «ανταγωνιστές μας» ΙΙ: ο ΔΟΑΤΑΠ ως «ακαδημαϊκός Αττίλας»

Πριν έναν χρόνο δημοσιεύσαμε σε αυτό τον ιστότοπο το πρώτο μέρος της ανάλυσης ενός άκρως ανησυχητικού φαινομένου. Παραπέμποντας σε χαρακτηριστικές δημόσιες δηλώσεις που έκαναν ο νυν πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και η νυν υπουργός παιδείας Νίκη Κεραμέως στις αρχές του 2019 προσπαθήσαμε να αναδείξουμε μια ιστορικά και εθνικά αδιανόητη αντίληψη που διέπει την παρούσα ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, υπό την θλιβερή ανοχή, δυστυχώς, των υπολοίπων πολιτικών κομμάτων: την αντίληψη της Κύπρου ως ανταγωνιστικής χώρας στο πεδίο της ανώτατης εκπαίδευσης. Παρά το ότι οι εν λόγω δηλώσεις ήταν σοκαριστικά και κυνικά σαφείς, παρά το ότι η αφόρητα ελλαδοκεντρική αντίληψη του ελληνισμού που διέπει τον νυν πρωθυπουργό επιβεβαιώθηκε στις αρχές του 2020 με τη γνωστή ρήση περί «μικρής οθωμανικής επαρχίας», ακόμα κι εμείς οι ίδιοι δεν διανοούμασταν ότι μόλις έναν χρόνο μετά το άρθρο μας εκείνο οι εκτιμήσεις μας θα επιβεβαιώνονταν με τον πλέον δραματικό και προκλητικό τρόπο. Πιο συγκεκριμένα, στις 14 Ιουλίου 2020, δηλαδή μία μόλις ημέρα πριν την επέτειο του πραξικοπήματος του 1974, η οποία άνοιξε τον δρόμο για την εισβολή και κατοχή ενός σημαντικού τμήματος της Κύπρου, ο ελλαδικός ΔΟΑΤΑΠ κοινοποίησε μια απόφαση, με την οποία αποπειράται να καταστρέψει ένα σημαντικό τμήμα της κυπριακής ανώτατης εκπαίδευσης.

Αριστερά: ιστοσελίδα οργανισμού αναγνώρισης πανεπιστημιακών τίτλων. Δεξιά: ιστοσελίδες πανεπιστημίων, των οποίων τα πτυχία αναγνωρίζονται από τον οργανισμό στα αριστερά…

«Επικαιροποιώντας» (δηλαδή αλλάζοντας ριζικά) το πλαίσιο αναγνώρισης αλλοδαπών τίτλων σπουδών που αποκτήθηκαν με σπουδές εξ αποστάσεως, η απόφαση προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι για να αναγνωριστούν οι εν λόγω τίτλοι από τον ΔΟΑΤΑΠ «ο τόπος των δια ζώσης γραπτών εξετάσεων και των ομαδικών συναντήσεων, θα πρέπει να είναι στο εξής η έδρα του Πανεπιστημίου ή οποιοδήποτε άλλο εξεταστικό κέντρο στη χώρα της έδρας του Πανεπιστημίου». Τι σημαίνει αυτό; Μέχρι πρότινος, οι Ελλαδίτες που φοιτούν σε εξ αποστάσεως προγράμματα των κυπριακών πανεπιστημίων μπορούσαν να δίνουν τις «δια ζώσης» γραπτές εξετάσεις των μαθημάτων τους σε εξεταστικά κέντρα που ενοικιάζονταν προς τον σκοπό αυτό στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Η ουσιαστική αυτή πρακτική διευκόλυνση οδήγησε τα τελευταία χρόνια πολλούς Ελλαδίτες να στραφούν στην κυπριακή εξ αποστάσεως εκπαίδευση, συνειδητοποιώντας παράλληλα τα πλεονεκτήματα της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας, αλλά και την υψηλή ποιότητα αρκετών εξ αποστάσεων προγραμμάτων που προσφέρουν τα κυπριακά πανεπιστήμια. Ιδίως την περίοδο της πανδημίας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ψηφιακής ακαδημαϊκής κουλτούρας των κυπριακών ιδρυμάτων αναδείχθηκαν με τρόπο τόσο εύγλωττο και δυναμικό που, καθώς φαίνεται, θορύβησε συγκεκριμένους, παρά τω πρωθυπουργώ, ελλαδικούς ακαδημαϊκούς κύκλους, υφισταμένους και μελλοντικούς. Έτσι, ανατέθηκε στον ΔΟΑΤΑΠ η αποστολή «εκκαθάρισης» των «Κυπρίων ανταγωνιστών», καθιστώντας υποχρεωτική για τους Ελλαδίτες φοιτητές μια μη ρεαλιστική διαδικασία: να μεταβαίνουν για τις εξετάσεις τους κάθε εξάμηνο στην ίδια την Κύπρο. Αν και η απόφαση αναφέρεται γενικά σε «αλλοδαπούς τίτλους», αποφεύγοντας έντεχνα την προκλητική ονομαστική αναφορά στην Κύπρο, δεν χωρούν ιδιαίτερες αμφιβολίες για το ποιος είναι ο κύριος στόχος της.

Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, η πιθανότατα πολλαπλώς παράνομη αυτή απόφαση ενδέχεται να ακυρωθεί δικαστικά, να παρακαμφθεί νομικά (με διάφορους τρόπους) ή να μην εφαρμοστεί ποτέ όπως «οραματίστηκαν» οι εμπνευστές της. Σε ιστορικό και πολιτικό επίπεδο, όμως, η απόφαση μπορεί ήδη να κριθεί. Και είναι αλήθεια ότι τόσο οι εμφανείς όσο και οι βαθύτερες διαστάσεις της προκαλούν αποτροπιασμό σε κάθε άνθρωπο που θα επιθυμούσε να εισέλθει η Ελλάδα στον τρίτο αιώνα του κρατικού της βίου ως μια (έστω πιο) σύγχρονη, εξωστρεφής και αληθινά φιλελεύθερη χώρα. Με την φαύλη, δηλαδή, αυτή απόφαση η κυβέρνηση Μητσοτάκη δια μέσω του ΔΟΑΤΑΠ:

— Αποπειράται να καταργήσει κατ’ ουσίαν την ίδια την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, το νόημα της οποίας είναι ακριβώς η άρση των γεωγραφικών και διακρατικών συνόρων.

— «Τιμωρεί» ένα πλήθος εργαζομένων ανθρώπων από την Ελλάδα, οι οποίοι αναζήτησαν στην Κύπρο και στην ευέλικτη, ψηφιακή εξ αποστάσεως εκπαίδευση μια ευκαιρία αναβάθμισης των προσόντων τους και δια βίου μάθησης.

— Ασκεί –και εκτός συνόρων– νεκροπολιτική εις βάρος πολλών, νέων κυρίως επιστημόνων από την Ελλάδα, οι οποίοι βρήκαν στην Κύπρο και στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση δυνατότητα εργασίας και ακαδημαϊκή προοπτική. Την προοπτική εκείνη που τους στέρησε η Ελλάδα, καθώς η «μικρή οθωμανική επαρχία» εξελίχθηκε όχι σε «κράτος-πρότυπο», αλλά σε «κράτος-φέουδο» παντοειδών συμφερόντων. Με κάποια δόση πικρού χιούμορ θα λέγαμε ότι οι αναγκαστικά εκπατρισμένοι νέοι επιστήμονες θα αρχίσουν σε λίγο να αισθάνονται/αισθανόμαστε σαν τους εγκληματίες του ναζιστικού καθεστώτος που τους καταδίωκαν οι γνωστοί «κυνηγοί» και η Μοσάντ σε όλα τα μέρη του κόσμου…

— Εξευτελίζει κάθε έννοια υγιούς, επί ίσοις όροις ανταγωνισμού, προωθώντας ελλαδικά συμφέροντα, τα οποία μη όντας, καθώς φαίνεται, ικανά να αναβαθμίσουν το επίπεδό τους, επιδιώκουν απλώς παραδοσιακά «να ψοφήσει η κατσίκα του (Κύπριου) γείτονα».

— Αποπειράται να καταστρέψει ένα μοντέλο «εξαγώγιμης» (tradable) πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, αντί να παραδειγματιστεί από αυτό και να επιδιώξει γόνιμες συνεργασίες προς το συμφέρον και της Ελλάδας. Ας θυμηθούμε εδώ ότι το έλλειμμα διεθνώς εξαγώγιμων αγαθών και υπηρεσιών επισημάνθηκε την περίοδο της μεγάλης ελληνικής οικονομικής κρίσης ως μία από τις βασικές αιτίες της.

— Αναπαράγει, σε εποχές 4ης βιομηχανικής επανάστασης, μια οπισθοδρομική τεχνοφοβική νοοτροπία, η οποία αφενός μεν αποπειράται να «συγκρατήσει» την επίδραση της τεχνολογίας στην ανώτατη εκπαίδευση, πλήττοντας τα ιδρύματα που την αξιοποιούν, και αφετέρου αντιλαμβάνεται το διαδίκτυο ως «υποκατάστατο» της «δια ζώσης» εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η ίδια η χρήση της έννοιας «δια ζώσης» ως συνώνυμης της φυσικής, εκ του σύνεγγυς διαδικασίας υποδηλώνει ξεκάθαρα το έλλειμμα εξοικείωσης των εμπνευστών της φαύλης απόφασης με τη σύγχρονη ψηφιακή τηλεκπαίδευση, η οποία μπορεί κάλλιστα και αυτή να χαρακτηριστεί «δια ζώσης» (ακόμα και ο ίδιος ο ΔΟΑΤΑΠ αναγκάζεται να την χαρακτηρίσει «τύπου-δια-ζώσης», σε μια ελαφρώς κωμική διατύπωση). Αρκεί, άλλωστε, αντί όλων των ανωτέρω, μια ματιά στην –απερίγραπτης αισθητικής– ιστοσελίδα του ΔΟΑΤΑΠ (βλ. εικόνα) για να γίνει σαφές ότι η αποστολή καταστροφής της εξ αποστάσεως ψηφιακής εκπαίδευσης ανατέθηκε όντως στους καλύτερους…

— Διασύρει κάθε έννοια αξιολόγησης πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, εισάγοντας ενδεχομένως μια νέα, πρωτότυπη διαδικασία ελέγχου…των αποκομμάτων αεροπορικών εισιτηρίων των φοιτητών ως μέσου πιστοποίησης όχι της ποιότητας των σπουδών, αλλά…του τόπου όπου έλαβε χώρα η εξέταση των φοιτητών.

— Απειλεί να ανασχέσει μία από τις πιο όμορφες διαδικασίες των τελευταίων δεκαετιών στους κόλπους του ευρύτερου ελληνισμού: τις αθόρυβες, άτυπες, αλλά πολύ ουσιαστικές διεργασίες «ένωσης» της Κύπρου με την Ελλάδα μέσω των πολύπλευρων δεσμών που δημιουργούνται μεταξύ Ελλαδιτών και Κυπρίων χάρη στην κυπριακή εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Δείχνοντας καλή πίστη, ας εικάσουμε πως όσοι έλαβαν την σκανδαλώδη απόφαση απλώς αγνοούν τις διεργασίες αυτές (όπως πιθανότατα και την ίδια την ιστορία του οράματος της Ένωσης, τον αγώνα της ΕΟΚΑ, κλπ.).

— Επιδεικνύει, τέλος, μνημειώδη ιστορική απαιδευσία και ασέβεια, κοινοποιώντας την εν λόγω απόφαση μία μόλις ημέρα πριν την επέτειο του πραξικοπήματος του 1974.

Εάν υποτεθεί πως η εν λόγω απόφαση του ΔΟΑΤΑΠ ελήφθη εν αγνοία του πρωθυπουργού, μπορεί κάλλιστα ο ίδιος να επιληφθεί του θέματος, να ακυρώσει την απόφαση και να αποπέμψει τους ακαδημαϊκούς Παλαιοημερολογίτες του ΔΟΑΤΑΠ, αλλά και την υπουργό παιδείας, σε περίπτωση που φέρει και η ίδια ευθύνη για την αδιανόητη διατάραξη των σχέσεων Ελλάδος-Κύπρου εν καιρώ ελληνοτουρκικής κρίσης. Αν, όμως, όπως φοβούνται πολλοί, πρόκειται για απόφαση άνωθεν υπαγορευμένη, τότε αξίζει να τεθεί το ερώτημα τι σκέφτεται για όλα αυτά η βάση του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας. Τι σκέφτονται ιδίως αρκετοί Βορειοελλαδίτες με προσφυγική καταγωγή, οι οποίοι, υπό άλλες ιστορικές συνθήκες, θα μπορούσαν να ζουν ακόμα στις πατρογονικές τους εστίες και να έχουν αναπτύξει εκεί εξαίρετα πανεπιστήμια, π.χ. στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στην Αμισό, στην Τραπεζούντα, κ.α.; Πώς θα ένιωθαν, άραγε, σε αυτή την περίπτωση αν η παρούσα ηγεσία της ΝΔ και το δίδυμο Μητσοτάκη-Κεραμέως τους αντιμετώπιζε όπως αντιμετωπίζει σήμερα τον ελληνισμό της Κύπρου; Πόσο, ιστορικά και πολιτισμικά αναλφάβητο, «ελλαδοκεντρισμό» αντέχει ο σημερινός ελληνισμός;

Εξαντλώντας την καλή μας πίστη, ευελπιστούμε ότι η απαράδεκτη απόφαση που αποτελεί την αφορμή για το παρόν άρθρο θα ακυρωθεί όχι μόνο μέσω των νομικών ενεργειών της κυπριακής πλευράς, αλλά και μέσω ενεργού πρωτοβουλίας του ίδιου του πρωθυπουργού της Ελλάδας. Αν τέτοια πρωτοβουλία δεν αναληφθεί, τότε ελπίζουμε, αν μη τι άλλο, αν στο μέλλον το απαιτήσουν κάποια άλλα συμφέροντα, πέραν της ελλαδικής φοιτητικής κοινότητας ο κ. Μητσοτάκης να μην αποσύρει από την Κύπρο και την ΕΛΔΥΚ.

ΜΠΣ «ΠΝΥΚΑ»: Πολιτική και εθνική/πολιτισμική ταυτότητα (βίντεο διαδικτυακής εκδήλωσης, 17/06/2020)

Οδεύοντας προς το επετειακό έτος 2021 και εν μέσω εύλογου προβληματισμού για τον, προς το πα­ρόν, ασπόνδυλο και αμφιλεγόμενο χαρακτήρα συγκεκριμένων εόρτιων εγχειρημάτων, αποκτά κε­ντρική σημασία η συγκροτημένη μελέτη της εθνικής και ευρύτερης πολιτισμικής ταυτότητας. Επι­θυμώντας να καταδείξει τη θεμελιώδη αξία που έχει για την πολιτική η ουσιαστική εξοικείωση με την κοινωνική, ιστορική και πολιτισμική θεωρία, το ΜΠΣ «ΠΝΥΚΑ: Πολιτική Ιστορία, Θεωρία και Πράξη» διοργάνωσε την Τετάρτη 17 Ιουνίου 2020 δημόσια διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα: Πολιτική και εθνική/πολιτισμική ταυτότητα. Ομιλητές της εκδήλωσης ήταν ο γράφων υπό την ιδιότητα του Ακαδημαϊκού Υπευθύνου του ΜΠΣ της ΠΝΥΚΑΣ, αναπτύσσοντας το θέμα «Πολιτισμική ταυ­τότητα και πολιτική: από τη θεωρία στην πράξη», και ο Λυκούργος Κουρκουβέλας (Δρ. Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου & Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) με θέμα «Εθνική ιδεολογία, ιστοριογραφία και το ζήτημα της “συνέχειας” του ελληνικού έθνους». Παρέμβαση στην εκδήλωση έκανε και ο Αθανάσιος Γραμμένος (Δρ. Διεθνών Σχέσεων) σχολιάζοντας τις πολιτικές προσλαμβάνουσες της ταυτότητας, όπως αυτές αποτυπώνονται στον ρόλο και στις πρόσφατες παρεμβάσεις της Επιτροπής «Ελλάδα 2021».

Μεταξύ πολλών άλλων σημαντικών πτυχών, οι ομιλητές προσπάθησαν να αναδείξουν το ενίοτε ανεπίγνωστο, βαθύτερο υπόβαθρο του δημοσίου λόγου σε ζητήματα πολιτισμικής ταυτότητας, τις τάσεις εκείνες της νεοελληνικής ιστοριογραφίας, στις οποίες ανάγονται συγκεκριμένες δημόσιες τοποθετήσεις περί έθνους και εθνικής ταυτότητας, ενώ εξόχως ουσιαστική και επίκαιρη ήταν η πρόταση που διατυπώθηκε περί αναστολής της λειτουργίας της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» και ανάθεσης του έργου της στην Ακαδημία Αθηνών. Με αφορμή την πρόταση αυτή του Αθανάσιου Γραμμένου θα θέλαμε από τη θέση αυτή να εκφράσουμε και μια δική μας σκέψη: το πόσο σημαντικό, αλλά και ιδιαιτέρως συμβολικό θα ήταν αν, στο πλαίσιο προφανώς εντελώς διαφορετικών αντιλήψεων, είχε ανατεθεί η ευθύνη των επετειακών εκδηλώσεων σε μια διεπιστημονική ομάδα αξιόλογων επιστημόνων αποκλειστικά της νεότερης γενιάς, συμπεριλαμβανομένων πολλών ανέργων και υποαπασχολουμένων ερευνητών, καθώς και αρκετών εξ όσων αναγκάστηκαν τα χρόνια της κρίσης να φύγουν στο εξωτερικό. Ακολουθεί το βιντεοσκοπημένο αρχείο της διαδικτυακής εκδήλωσης, με τις θερμότερες ευχαριστίες σε όλους τους συντελεστές και συμμετέχοντες.

Ψηφιακός «καινούριος κόσμος, μέγας»: Τι είναι (και τι δεν είναι) η ψηφιακή, εξ αποστάσεως πανεπιστημιακή εκπαίδευση;

Οι έκτακτες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία του COVID-19 έφεραν δυναμικά στο προσκήνιο την έννοια της ψηφιακής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ή τηλεκπαίδευσης. Στον πανεπιστημιακό χώρο τα συμβατικά πανεπιστήμια σε Ελλάδα και Κύπρο αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν τις τεχνολογίες τηλεκπαίδευσης, προκειμένου να συνεχιστούν κατά το δυνατόν απρόσκοπτα οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Εν μέσω των πρωτόγνωρων αυτών συνθηκών δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις και για μια ουσιώδη παρεξήγηση: ότι η ψηφιακή, εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελεί –αποκλειστικά και μόνον– ένα επικουρικό υποκατάστατο της συμβατικής εκπαίδευσης· ότι συνιστά, δηλαδή, απλώς μια έκτακτη λύση ανάγκης που, παρά τις νέες δυνατότητες που προσφέρει (π.χ. την κατάργηση των γεωγραφικών περιορισμών), δεν μπορεί να σταθεί ως ισότιμη δίπλα στην παραδοσιακή, φυσική διδακτική διαδικασία. Η άποψη αυτή μπορεί να γίνει σαφώς κατανοητή υπό το υποκειμενικό (και σεβαστό) βιωματικό πρίσμα της εμπειρίας πολλών διδασκόντων σε συμβατικά πανεπιστημιακά ιδρύματα.

Χρειάζεται, ωστόσο, εδώ να γίνει μια θεμελιώδης μεθοδολογική διάκριση: είναι άλλο πράγμα η έκτακτη, προσωρινή ή επικουρική μεταφορά της συμβατικής πανεπιστημιακής διδασκαλίας σε ψηφιακό περιβάλλον και άλλο η αυτοτελής, ψηφιακή εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Η διάκριση αυτή είναι κρίσιμης σημασίας, με δεδομένο ότι, τόσο στον ελληνικό όσο και στον διεθνή χώρο, υπάρχουν πανεπιστημιακά ιδρύματα που εξειδικεύονται εδώ και χρόνια στο πεδίο της αμιγούς εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Κατά συνέπεια, αν δεν γίνει κατανοητή η ιδιαιτερότητα και αυθυπαρξία της εν λόγω εκπαιδευτικής μεθοδολογίας, ελλοχεύει ο κίνδυνος για, συχνά ακούσιες ή υπόρρητες, συγκεκριμένου τύπου ιεραρχήσεις των διαφορετικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και πτυχίων. Και είναι αλήθεια ότι πολλοί είναι αυτοί που ακόμη και σήμερα αγνοούν σε τι ακριβώς συνίσταται η καθαυτό ψηφιακή, εξ αποστάσεως πανεπιστημιακή εκπαίδευση σε ιδρύματα που ειδικεύονται σε αυτή. «Γίνονται τακτικά μαθήματα»; «Υπάρχουν κανονικοί καθηγητές»; «Υπάρχουν βιβλία και συγγράμματα»; «Γίνονται κανονικά εξετάσεις»; Αυτά είναι λίγα από τα ερωτήματα που εύλογα θέτουν συμπολίτες μας, οι οποίοι δεν έτυχε ως τώρα να έρθουν σε επαφή με αυτή τη μορφή εκπαίδευσης. Σε αυτό το κείμενο θα εξηγήσουμε και θα οπτικοποιήσουμε σε τι ακριβώς συνίσταται η εξ αποστάσεως εκπαίδευση στο μοναδικό αμιγώς ψηφιακό πανεπιστήμιο στον ελληνικό χώρο: το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΑΠΚΥ).

Η περιγραφή μας έχει ως άξονα τέσσερις βασικές έννοιες: πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης, πλατφόρμα σύγχρονης τηλεκπαίδευσης, εργασίες και εξετάσεις. Η «πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης» είναι κατ’ ουσίαν η «κεντρική σελίδα» κάθε Θεματικής Ενότητας ή Μαθήματος του εκάστοτε προγράμματος σπουδών. Είναι, δηλαδή, το διαδικτυακό περιβάλλον, στο οποίο διδάσκοντες και φοιτητές επικοινωνούν με τρόπο μη σύγχρονο (δηλαδή όχι ζωντανό/ταυτόχρονο, εξ ου και ο όρος «ασύγχρονη») και όπου οι φοιτητές μπορούν να βρουν συγκεντρωμένα όλα τα στοιχεία του μαθήματος: τίτλο, γενική δομή, διάρθρωση διδακτικού υλικού και –για να απαντήσουμε στο ερώτημα για το αν «υπάρχουν βιβλία και συγγράμματα»– τη διδακτέα ύλη. Αυτή αποτελείται συνήθως από κεφάλαια πολλών έγκυρων επιστημονικών συγγραμμάτων (σε πλήρη αντίθεση με το παραδοσιακό «ένα» σύγγραμμα), τα οποία αναρτώνται στην πλατφόρμα σε μορφή αρχείων PDF. Συνεπώς, τις περισσότερες φορές οι φοιτητές δεν χρειάζεται ούτε να αγοράσουν τα συγγράμματα ούτε να τα λάβουν ταχυδρομικώς. Αυτά είναι διαθέσιμα σε ψηφιακή μορφή στην πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης, όπου μπορεί κανείς να τα μελετήσει είτε ηλεκτρονικά (στον υπολογιστή) είτε να τα εκτυπώσει και να τα διαβάσει με την άνεσή του σε έντυπη μορφή. Περαιτέρω, μια άρτια διαμορφωμένη πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης περιλαμβάνει ποικιλία μαθησιακών εργαλείων (π.χ. πολυμιντιακές διαδραστικές εφαρμογές), καλύπτοντας τις ιδιαίτερες μαθησιακές ανάγκες κάθε φοιτητή πληρέστερα απ’ ό,τι η συμβατική εκπαίδευση. Θα λέγαμε εδώ ότι, υπό το πρίσμα αυτό, η πιο παραδοσιακή συμβατική και η αμιγής, εξειδικευμένη ψηφιακή πανεπιστημιακή εκπαίδευση αντιστοιχούν ως έναν βαθμό στον ορισμό του παραδοσιακού και του σύγχρονου μουσείου: στο πρώτο ο επισκέπτης είναι κατά βάσιν παθητικός δέκτης πληροφοριών, στο δεύτερο έχει την επιπρόσθετη δυνατότητα να τις ανακαλύψει ο ίδιος ενεργά, μέσα από μια μεγαλύτερη ποικιλία μαθησιακών μέσων. Ακολουθεί μια εικόνα της πλατφόρμας ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης του ΑΠΚΥ, του λεγόμενου eClass.

Η πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης περιλαμβάνει επίσης πολλούς επιμέρους συνδέσμους για την υποβολή των εργασιών, για τη γραπτή επικοινωνία μεταξύ φοιτητών-διδασκόντων (Ομάδες Συζητήσεων), αλλά και για την είσοδο στο άλλο βασικό εργαλείο της ψηφιακής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης: την πλατφόρμα σύγχρονης τηλεκπαίδευσης ή, πιο απλά, την πλατφόρμα τηλεσυναντήσεων/τηλεμαθημάτων. Μέσω της πλατφόρμας αυτής διεξάγονται κανονικά, τακτικά και ζωντανά όλα τα μαθήματα, με ήχο, εικόνα (κάμερα) και πεδίο προβολής διαφανειών PowerPoint, βίντεο και λοιπού εκπαιδευτικού υλικού. Στην πλατφόρμα τηλεσυναντήσεων οι φοιτητές δεν έχουν μόνο τον παθητικό ρόλο του ακροατή, αλλά μπορούν να συμμετέχουν ενεργά, θέτοντας ερωτήματα με μικρόφωνο και κάμερα ή/και γραπτώς, μέσω του παραθύρου του chat. Επίσης, οι φοιτητές μπορούν να παρακολουθούν τα μαθήματα όχι μόνο από τον υπολογιστή τους, αλλά και από άλλες συσκευές (π.χ. tablet, κινητό). Όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, η ψηφιακή αυτή μορφή εκπαίδευσης καταργεί κάθε έννοια γεωγραφικού περιορισμού, συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση εκ μέρους του φοιτητή χρόνου, χρήματος και ενέργειας. Πέραν των γεωγραφικών, όμως, περιορισμών καταργούνται και οι χρονικοί. Διότι σε αντίθεση με τη συμβατική πανεπιστημιακή εκπαίδευση, στην ποιοτική ψηφιακή εξ αποστάσεως εκπαίδευση όλα τα τηλεμαθήματα βιντεοσκοπούνται, με αποτέλεσμα οι φοιτητές να μπορούν να τα παρακολουθούν και εκ των υστέρων. Πρόκειται για μια εξαιρετικής σημασίας διευκόλυνση, ιδίως για ανθρώπους με βεβαρημένο πρόγραμμα υποχρεώσεων.

Πρέπει, ωστόσο, εδώ να γίνουν δύο σημαντικές επισημάνσεις: καταρχάς, δεν είναι όλες οι πλατφόρμες σύγχρονης τηλεκπαίδευσης ίδιες. Από πλατφόρμα σε πλατφόρμα υπάρχουν ενίοτε τεράστιες διαφορές, π.χ. ως προς την ποιότητα του ήχου, τη διαδικασία εισόδου, την ευκρίνεια της κάμερας, κλπ. Κατά δεύτερον, ακόμα και η πιο σύγχρονη πλατφόρμα καθίσταται άνευ αξίας, αν ο διδάσκων δεν είναι φορέας της κατάλληλης εκπαίδευσης, νοοτροπίας και κουλτούρας χρήσης της συγκεκριμένης τεχνολογίας. Το τι ακριβώς σημαίνει αυτό γίνεται, μεταξύ άλλων, συχνά κατανοητό από τα αισθήματα αμηχανίας (ή ενίοτε και αποστροφής) που προκαλεί σε αρκετούς διδάσκοντες γαλουχημένους στα συμβατικά πανεπιστημιακά πρότυπα η πρώτη επαφή με την ψηφιακή «αίθουσα». Η αμηχανία αυτή καταλήγει συχνά και σε τεχνοφοβικής υφής κυκλικούς συλλογισμούς απαξίωσης της σύγχρονης τηλεκπαίδευσης, όπως π.χ. όταν ο διδάσκων θεωρεί πως η ψηφιακή πλατφόρμα καθιστά «αόρατο» το κοινό των ακροατών-φοιτητών, το οποίο όμως στην πραγματικότητα είναι ο ίδιος που δεν έχει εκπαιδευτεί να ενεργοποιεί και να μετατρέπει σε «ορατό». Αντιθέτως, ένας διδάσκων με την κατάλληλη εκπαίδευση, εμπειρία και νοοτροπία μπορεί να καταστήσει ένα ψηφιακό μάθημα το ίδιο συναρπαστικό, ζωντανό και διαδραστικό με οποιοδήποτε επιτυχημένο συμβατικό μάθημα. Ακολουθεί μια εικόνα της πλατφόρμας σύγχρονης τηλεκπαίδευσης του ΑΠΚΥ, με την εικόνα στο πεδίο προβολής διαφανειών να παραπέμπει στο νέο μεταπτυχιακό πρόγραμμα της ΠΝΥΚΑΣ.

Και περνάμε τώρα στις δύο τελευταίες βασικές έννοιες: εργασίες και εξετάσεις. Στο πλαίσιο της ψηφιακής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης του ΑΠΚΥ οι φοιτητές καλούνται συνήθως όχι απλώς να παρακολουθούν διαδικτυακά μαθήματα και να μελετούν συγγράμματα προς τον σκοπό των εξετάσεων, αλλά και να εκπονούν εργασίες κατά τη διάρκεια του εξαμήνου: η συγγραφή και υποβολή των εργασιών εκ μέρους των φοιτητών, καθώς και η υποβολή των διορθωμένων και βαθμολογημένων εργασιών εκ μέρους των καθηγητών λαμβάνει χώρα αμιγώς ψηφιακά και σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα. Ο επιτυχής συνδυασμός πολυδιάστατης ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης, σύγχρονης τηλεκπαίδευσης και συγγραφής εργασιών υπερβαίνει το παραδοσιακό δίπολο «παραδόσεις-εξεταστική», υπηρετώντας διαφορετικά θεωρητικά και μεθοδολογικά μοντέλα, όπως αυτά της αυτοκατευθυνόμενης (self-directed learning) και μετασχηματίζουσας (transformative learning) μάθησης ενηλίκων. Τέλος, με την ολοκλήρωση κάθε εξαμήνου, διεξάγονται κανονικές εξετάσεις, όπως ακριβώς και στα συμβατικά πανεπιστήμια. Εξεταστικά κέντρα υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας και της Κύπρου, οι φοιτητές προσέρχονται, τα γραπτά αποστέλλονται στους καθηγητές και διορθώνονται, οι βαθμολογίες υποβάλλονται και οι φοιτητές ενημερώνονται για τους βαθμούς τους μέσω των ψηφιακών συστημάτων του πανεπιστημίου.

Συνοψίζοντας, και έχοντας σκιαγραφήσει το γενικό πλαίσιο της ψηφιακής, εξ αποστάσεως πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, όπως αυτή υπηρετείται στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, γίνεται ίσως ήδη σαφές ότι η διαδικασία που περιγράψαμε σε αδρές γραμμές δεν συνιστά απλώς μια τεχνολογικά υποστηριζόμενη συμβατική πανεπιστημιακή διδασκαλία. Με άλλα λόγια, η ποιοτική, ψηφιακή εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν συνιστά απλώς τη μεταφορά στο ψηφιακό περιβάλλον της συνήθους φυσικής διδασκαλίας. Ως μια διακριτή και εξειδικευμένη πλέον μορφή διδασκαλίας, η διαδικτυακή πανεπιστημιακή εκπαίδευση προϋποθέτει συγκεκριμένη εκπαίδευση και κουλτούρα χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας, εξοικείωση με τις θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (ιδίως ενηλίκων), καθώς και πολύχρονη εμπειρία. Προϋποθέτει επίσης, διδακτικό προσωπικό που έχει αφιερώσει χρόνο, ενέργεια και προσπάθεια για να υπηρετήσει την ψηφιακή εξ αποστάσεως εκπαίδευση ως κύριο έργο και όχι ως πάρεργο. Προϋποθέτει, τέλος, και κάτι ακόμα: φοιτητές που έχουν την περιέργεια και τόλμη να ανακαλύψουν ότι πλην των συμβατικών (και ενίοτε σαφώς καθόλα εξαιρετικών) «Λακεδαιμονίων» ανοίγεται πλέον μπροστά μας ένας ψηφιακός «καινούριος κόσμος, μέγας». Ένας νέος, συναρπαστικός κόσμος, όπου εκατοντάδες άνθρωποι από κάθε μέρος του πλανήτη μπορούν π.χ. την ίδια στιγμή να παρακολουθήσουν μαζί μια επιστημονική ομιλία, όπως αυτή για τις ανασκαφές της προϊστορικής Κέρου που οργάνωσε από κοινού το ΑΠΚΥ και ο Αιγέας – Εταιρεία Αιγαιακής προϊστορίας (βλ. τις εικόνες πιο κάτω). Ένας νέος κόσμος, τέλος, όπου παραδόξως η ψηφιακή τεχνολογία συμπορεύεται δυναμικά με την δια ζώσης διαπροσωπική επαφή και ζεστασιά μιας ζωντανής πανεπιστημιακής κοινότητας, όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει «ξεφυλλίζοντας» απλώς τα φωτογραφικά άλμπουμ με τις αναρίθμητες δραστηριότητες (εκδρομές, ξεναγήσεις, λοιπές εκδηλώσεις) του Σωματείου Φοιτητών και Αποφοίτων Ελληνικού Πολιτισμού του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου. Όπως λέει, άλλωστε, και το σοφό απόφθεγμα του Σωματείου, «ποτέ δεν θα νιώσεις τόσο κοντά σπουδάζοντας από μακριά!».

ΜΠΣ «ΠΝΥΚΑ»: Δημόσιος λόγος – Ρητορική & Επιχείρημα (βίντεο διαδικτυακής εκδήλωσης, 30/04/2020)

Σε εποχές κρίσεων (οικονομικών, υγειονομικών, κλπ.) η ποιότητα του δημοσίου λόγου αποκτά καί­ρια σημασία για την πολιτική διαδικασία. Η αξία της υπεύθυνης, έλλογης και ποιοτικής επιχειρημα­τολογίας γίνεται ακόμα μεγαλύτερη στη σύγχρονη κοινωνία του διαδικτύου και των μέσων κοινω­νικής δικτύωσης, όπου σχεδόν κάθε πολίτης δύναται να μετατραπεί σε φορέα δημοσίου λόγου. Στις συνθήκες αυτές η διαφορά ανάμεσα στην πεπαιδευμένη και μη δημόσια εκφορά πολιτικών ή επι­στημονικών θέσεων είναι ενίοτε η διαφορά ανάμεσα στην καταλλαγή και τη σύγκρουση, τη μετριο­πάθεια και τον διχασμό, τη σύνθεση και την πόλωση. Κατά συνέπεια, στις μέρες μας καθίσταται πιο επιτακτική από ποτέ η ανάγκη μιας συστηματικής εκπαίδευσης στη ρητορική και την επιχειρηματο­λογία, ιδίως μάλιστα σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, όπου η ενασχόληση με τα εν λόγω πε­δία εμπνέεται ούτως ή άλλως πάντοτε και από μια πλούσια αρχαία παράδοση. Την ανάγκη αυτή υπηρετεί και η διδασκαλία της ρητορικής στο πρόγραμμα της ΠΝΥΚΑΣ, του νέου Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών στην Πολιτική Ιστορία, Θεωρία και Πράξη του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου.

Επιθυμώντας να προσφέρει μια πρόγευση αυτής της διδασκαλίας, το ΜΠΣ της ΠΝΥΚΑΣ διοργάνωσε την Πέμπτη 30 Απριλίου 2020 (18:00-21:00) δημόσια διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα: Δημόσιος Λόγος – Ρητορική & Επιχείρημα. Ομιλητές της εκδήλωσης, την οποία προλόγισε ο γράφων με την ιδιότητα του Ακαδημαϊκού Υπευθύνου της ΠΝΥΚΑΣ, ήταν ο Κωνσταντίνος Π. Τσίνας (Λέκτορας Ποινικής Δικονομίας στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου), που ανέπτυξε το θέμα «Επιχείρημα, προσωπικότητα και ειλικρίνεια στον δημόσιο λόγο», και ο Ανδρέας Σεραφείμ (Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης & Ακαδημία Αθηνών) με θέμα «Η πιο γνωστή μας άγνωστη ρητορική: Τεχνικές πει­θούς στην αρχαία και σύγχρονη πολιτική και δικαστική επικοινωνία».

Χάρη στο υψηλότατο επίπεδο, την εμβρίθεια, γλαφυρότητα και διαδραστικότητα των ομιλιών, η εκδήλωση εξελίχθηκε σε μια απολαυστική και άκρως διδακτική εμπειρία. Οι δύο ομιλητές όχι μόνο ξεδίπλωσαν ένα ευρύτατο φάσμα εννοιών, ορισμών και δεδομένων σχετικά με τη θεωρία της επιχειρηματολογίας και τη ρητορική, αλλά συμπύκνωσαν κατά τον καλύτερο τρόπο και δύο από τους βασικούς άξονες του ΜΠΣ της ΠΝΥΚΑΣ: την άρρηκτη διασύνδεση ανάμεσα σε θεωρία και πράξη (π.χ. μέσω της επεξήγησης δύσκολων θεωρητικών εννοιών με τη βοήθεια εύστοχων παραδειγμάτων από τον τρέχοντα δημόσιο λόγο), αλλά και τον ζωντανό, διαδραστικό και συμμετοχικό χαρακτήρα της εξ αποστάσεως ψηφιακής εκπαίδευσης στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΑΠΚΥ). Με αυτό τον τρόπο κατέστη σαφές ότι, σε καιρούς που έκτακτες περιστάσεις φέρνουν στο προσκήνιο την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, στο ΑΠΚΥ αυτή δεν συνίσταται απλώς στη χρήση ψηφιακών εργαλείων τηλεκπαίδευσης. Το συγκριτικό πλεονέκτημα του ΑΠΚΥ είναι η μακρά εμπειρία και κουλτούρα χρήσης της ψηφιακής εκπαιδευτικής τεχνολογίας, η θεωρία και μέθοδος της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (ιδίως ενηλίκων), η γνώση των ιδιαιτεροτήτων της, το ποιος και πώς διδάσκει. Για του λόγου το αληθές, ακολουθεί το βιντεοσκοπημένο αρχείο της διαδικτυακής εκδήλωσης, με τις θερμότερες ευχαριστίες σε όλους τους συντελεστές και συμμετέχοντες.

 

«ΠΝΥΚΑ: Πολιτική Ιστορία, Θεωρία και Πράξη»: Βίντεο της δημόσιας διαδικτυακής παρουσίασης του ΜΠΣ (26/03/2020)

Το απόγευμα της Πέμπτης 26 Μαρτίου 2020 πραγματοποιήθηκε η πρώτη δημόσια διαδικτυακή παρουσίαση της ΠΝΥΚΑΣ, του νέου μεταπτυχιακού προγράμματος στην Πολιτική Ιστορία, Θεωρία και Πράξη του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου. Η εκδήλωση είχε τη μορφή ημερίδας, η οποία, πέραν της αναλυτικής παρουσίασης του νέου προγράμματος από τον γράφοντα, αφιερώθηκε στο φλέγον ζήτημα του μεταναστευτικού-προσφυγικού και των ελληνοτουρκικών. Πιο συγκεκριμένα, ο Αθανάσιος Γραμμένος, Δρ. Διεθνών Σχέσεων και Library Fellow 2019-2020 στο Sacramento State University, ανέπτυξε το θέμα «Ιδεολογία, πολιτική και περιφερειακός ανταγωνισμός: η μεταναστευτική κρίση μεταξύ σφύ­ρας και άκμονος». Στη διάλεξή του αυτή ο ομιλητής έκανε μια κριτική επισκόπηση της ανάφλεξης του μεταναστευτικού κατά τα τέλη του 2019 και τις αρχές του 2020, καθώς και της εξέλιξης του πολιτικού λόγου στην Ελλάδα, την Τουρκία και την ΕΕ, χρησιμοποιώντας πρωτογενείς πηγές και προβάλλοντας βίντεο από την πρόσφατη αυτοψία του εκατέρωθεν του Έβρου και στη Λέσβο. Περαιτέρω, ο Ανδρέας Σταματίου, Δρ. Διπλωματικής Ιστορίας και επί σειρά ετών Σύμβουλος Τύπου στην ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα και στο ελληνικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, παρουσίασε μια ανατομία της τουρκικής κοινωνίας, επιχειρώντας μια ρεαλιστική απεικόνιση της σύγχρονης Τουρκίας, πέρα από τα στερεότυπα και τις γενικεύσεις.

Στην εκδήλωση, την οποία συντόνισε εξαιρετικά ο Πρόεδρος του Σωματείου Φοιτητών και Αποφοίτων Ελληνικού Πολιτισμού του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου Γιάννος Χαμάλης, παρενέβησαν με χαιρετισμούς ο Κοσμήτορας της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Αναπληρωτής Καθηγητής Αντώνης Πετρίδης και ο Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος του πτυχιακού προγράμματος «Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμός», Αναπληρωτής Καθηγητής Γιώργος Δεληγιαννάκης. Την εκδήλωση τίμησαν με την αθρόα τηλε-παρουσία τους άνω των 90 συμμετεχόντων από την Ελλάδα, την Κύπρο και το εξωτερικό, οι οποίοι με τα ερωτήματα και τις παρεμβάσεις τους συνέβαλαν όχι μόνο στη διεξαγωγή μιας άκρως εποικοδομητικής συζήτησης, αλλά και στην άμβλυνση των πρωτόγνωρων συνθηκών κατ’ οίκον διαπροσωπικής απομόνωσης λόγω της τρέχουσας επιδημίας του COVID-19. Η εκδήλωση βιντεοσκοπήθηκε και το βίντεο που ακολουθεί είναι ήδη διαθέσιμο και στην πλατφόρμα του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου.